Als de leden van de partijen akkoord gaan, dan schiet de Vlaamse Regering woensdag uit de blokken. Het inburgeringsbeleid wordt strenger gemaakt: Jambon-I maakt het moeilijk, of quasi-onmogelijk, voor internationale migranten om aanspraak te kunnen doen op een sociale woning, de eerste tien jaar van hun verblijf in Vlaanderen. Daarmee wil de regering een antwoord bieden op het signaal van 26 mei. Met andere woorden: een antwoord op de renaissance van het Vlaams Belang.
In dit blogbericht analyseer ik de score van het Vlaams Belang voor het Vlaams Parlement. Ik ga op zoek naar gemeenten waar ze het goed deed, en gemeenten waar ze het niet goed deed. Ik leg enkele correlaties bloot, en presenteer een statistisch model dat de onderlinge verschillen in het stempercentage voor Vlaams Belang kan vatten.
Waar op de avond na de verkiezingen op ingezoomd werd, was de absolute doorbraak van het Vlaams Belang in West-Vlaanderen. Hoewel in de doorsnee gemeente de partij daar inderdaad de kaap van 20% haalde, is het echter Oost-Vlaanderen die de kroon spant en ook nog eens twee enorme uitschieters kent: Ninove en Denderleeuw.
Hoe komt het dat het Vlaams Belang een uitstekende score haalt in de ene gemeente, maar niet in de andere gemeente? Is er zoiets als een ‘neiging’ om op het Vlaams Belang te stemmen in bepaalde provincies en gemeenten? Zo was West-Vlaanderen lang een bastion van tsjeven, en doen de liberalen het traditioneel goed in Oost-Vlaanderen.
Vanaf hier sluiten we de fusiegemeenten Oudsbergen, Pelt, Puurs-Sint-Amands, Aalter, Deinze, Lievegem en Kruisem uit. Met 2014 vergelijken is voor deze gemeenten niet zo eenvoudig. Ook de kleine gemeente Herstappe wordt uitgesloten omdat het VB hier in 2014 niet opkwam. Tot slot sluit ik ook Ninove uit. Hier kan het overdonderende succes niet verklaard worden op basis van sociodemografische profielen van gemeenten alleen.
Om dat te testen bekijken we de relatie tussen de score van het Vlaams Belang in 2014 en de score in 2019. Daar is een enorm sterke relatie tussen. Maar het lijkt alsof er in die vijf jaar iets gebeurd is waardoor Vlaams Belang beter dan verwacht scoort in West-Vlaanderen en minder dan verwacht in Antwerpen.
Om dit te verklaren ga ik op zoek naar andere factoren. In De Tijd konden we reeds enkele correlaties vinden. Zo concludeert De Tijd dat het aandeel van de inwoners met een migratie-achtergrond een belangrijke negatieve correlatie kent met het succes van het Vlaams Belang. Hoe minder migranten, hoe beter het Vlaams Belang scoort. Ook ik zie die relatie terugkomen, maar dan ligt dat voornamelijk aan Vlaams-Brabant. In de andere provincies is die relatie minder eenduidig.
De relatie wordt namelijk veel eenduidiger als we niet het aandeel van migranten bekijken, maar de procentuele stijging van het aantal migranten tegenover 2014. Zo zien we dat, ongeacht de provincie, gemeenten waar het aantal migranten verdubbelde, de score voor Vlaams Belang tot (bijna) 20% of meer ging. Voor Limburg lijkt die relatie quasi onbestaande te zijn.
en gemeentelijk stemmenaandeel van VB
Statbel maakt voor elke gemeente ook een welvaartsindex. Daarbij bekijkt men het inkomen van een inwoner met het gemiddelde Belgische inkomen. Net zoals De Tijd vind ik ook hier een sterke relatie, één die ook in Limburg te vinden is.
We kunnen al deze variabelen samenbrengen in één regressiemodel. Dan kwam ik nog op één aardig resultaat uit: het model was niet performant voor Antwerpen. Het lijkt er namelijk op dat de populairste politicus van Vlaanderen, Bart De Wever, heel wat kiezers van VB toch wist te charmeren en ervoor zorgde dat het Vlaams Belang in Antwerpen een lagere score haalde dan dat het model (zonder BDW-effect) voorspelt. Door deze variabele toe te voegen voldoet het model aan enkele belangrijke statistische voorwaarden en neemt de voorspelbaarheid sterk toe.
Met dit model verklaren we meer dan 75% van het stemmenverschil tussen de verschillende gemeenten.
- Vlaams Belang scoort beter in gemeenten waar het 5 jaar geleden ook beter scoorde: Voor elke percent die VB in 2014 haalde, haalt ze nu 2.13 percent.
- Vlaams Belang scoort beter in witte gemeenten: Voor elke tien percent migranten die in 2019 in een gemeente woonde, scoort VB 0.23%-punt minder goed. Een mogelijke verklaring: Dit zijn de mensen die net niet op Vlaams Belang stemmen.
- De procentuele toename van aantal migranten, dat effect verdwijnt als we gaan controleren voor de andere variabelen.
- Het Vlaams Belang scoort beter in armere gemeenten: Voor elke 10 punten in de welvaartsindex scoort VB 0.015%-punt minder goed. Het verschil tussen de armste en de rijkste gemeente in Vlaanderen is 83 punten.
- Vlaams Belang scoort beter in gemeenten waar men niet op Bart De Wever kan stemmen (provincie Antwerpen): Bart De Wever lijkt er eigenhandig voor te zorgen dat Vlaams Belang gemiddeld 1.7 procentpunt lager scoort in de provincie Antwerpen.
Conclusie (kort door de bocht): een regering dat antwoord biedt op het signaal van 26 mei moet misschien wel zorgen voor diversere en rijkere gemeenten. En misschien is een Vlaamse kieskring met Bart De Wever als lijsttrekker voor N-VA geen slecht idee.
Cijfers zijn een aggregatie van de Vlaamse Overheid en Statbel.